Gazon beregenen: bodem, wanneer beregenen, hoeveel water geven

Geschreven door

Jan Krijnen

Het beregenen van het gazon is zeker de laatste jaren een hot topic als het gaat over gazononderhoud. Nederland is geen groot land, maar de verschillen in neerslag lopen behoorlijk uiteen. In dit artikel meer over verschillende bodemsoorten, de relatie tussen beregenen en de bodem, het bepalen van de optimale hoeveelheid water voor je gazon en de nadelen van te vaak en te veel beregenen.

Beregenen en de bodem

Water is een essentieel element voor grasgroei. Regen heeft een natuurlijk verloop over het jaar, maar daarin zien we de laatste jaren steeds meer pieken en dalen in droogte, hitte en wateroverlast. In de maanden oktober t/m maart is vaak sprake van een wateroverschot.

Als we het hebben over beregenen, is het belangrijk om met de basis te beginnen: de bodem. De bodem bestaat uit vaste delen en porieën gevuld met licht en water. Water en lucht hebben invloed op elkaar en het aandeel van beide elementen schommelt. Hoe de bodem is opgebouwd, kan in elke tuin anders zijn. Als alle porieën, holtes en gangen zijn opgevuld met water, dan is de bodem verzadigd. Dit is niet ideaal voor de grasgroei en de conditie van de grasmat, want waar water zit, is geen zuurstof. Het bodemleven en de bodemprocessen hebben hieronder te lijden. Op gazons met een slechte bodemstructuur kan deze verzadiging met water lang duren.

Beregenen en bodemstructuur

Wanneer een bodem is verzadigd, gaat het water uitzakken als er sprake is van een goede bodemstructuur. Op een gegeven moment blijft er een bepaalde hoeveelheid water hangen in de bodem. Dan komt de gewenste situatie voor de verhouding tussen lucht en water. Dit noemen we ook wel de veldcapaciteit. Als het vochtgehalte in de bodem blijft dalen als gevolg van verdamping en groei van de grasplant, kom je op een punt waar het water zo sterk aan de bodem is gebonden, dat de grasplant het niet meer kan opnemen. Dat punt wordt ook wel het verwelkingspunt genoemd.

Hoeveel water neemt de bodem op

Wat de grasplant kan opnemen aan water is het verschil tussen veldcapaciteit en verwelkingspunt. Zoals eerder genoemd, is dat bij iedere grondsoort verschillend. Een overmaat aan water kan een slechte grasgroei tot gevolg hebben. En als het gras meer water verdampt dan dat het kan opnemen, gaat de conditie van de grasmat ook snel achteruit.

Het vochtgehalte in het bodemprofiel wordt bepaald door:

• De neerslag op de bodem
• Aanvoer vanuit het grondwater d.m.v. de capillaire zone
• Beregening

Hoeveel beregenen per m²

Een bodem die bestaat uit klei kan meer water vasthouden dan een zand/organische zandbodem. Als je kijkt naar de gegevens die de afgelopen jaren zijn verzameld van verschillende typen bodems, kun je concluderen dat de bodem op veldcapaciteit gebracht kan worden door tussen de 12 en 25 mm te beregenen. Op een zanderige bodem 12 mm en op een kleibodem 25 mm.

• 1 mm beregenen = 1 liter water op 1 m²
• 10 mm beregenen = 10 liter water op 1 m²

Meer water geven heeft geen nut, want dan raakt de bodem verzadigd. Het gevolg daarvan is dat er voedingselementen uitgespoeld kunnen raken en dat je tijdelijk een zuurstofloze bodemlaag creëert. Geef je te weinig water, dan zal het vochtgehalte in de bodem geleidelijk gaan dalen. Met als gevolg dat het gras dichter bij het verwelkingspunt komt. Wanneer je beregent, moet je ernaar streven om de bodem op veldcapaciteit te brengen. Dan kun je namelijk het langst wegblijven tot een nieuwe beregeningsbeurt.

Water geven? Check het bodemprofiel.

Er zijn twee manieren waarop je water uit de bodem verliest: verdamping uit de bodem en verdamping en groei van het gras. Het is dus handig om te kunnen inschatten wat de verdamping is op één dag. In het voorjaar komen we uit een periode van wateroverschot en dan moet de grasgroei nog op gang komen door het toenemen van de daglengte en de temperatuur. Op dat moment is er weinig waterverlies uit de bodem en de grasplant. Wanneer je twijfelt of je water moet geven, kijk dan even met een schop naar het bodemprofiel. Is het profiel nog donker en zie je dat er vocht in zit, dan is het niet noodzakelijk om meteen te gaan beregenen.

Afbeelding: wanneer je twijfelt of je moet starten of doorgaan met beregenen, pak dan een schop en kijk eens naar het bodemprofiel.

Wanneer langere periodes van droogte en hitte zich aandienen, is het zaak om te starten met beregenen. Het uitgangspunt daarbij is de veldcapaciteit. Online kun je actuele verdampingscijfers vinden op de websites van de weerstations. Dat kan een hulpmiddel zijn om inzicht te krijgen in het aantal mm water dat je aan verdamping kwijtraakt op een dag.

Afbeelding: droogteplekken in het gazon na de zomer – hier is niet beregend en dat zie je meteen terug in de grasmat.

Hoe lang beregenen

De volgende vraag waar je een antwoord op nodig hebt is hoe lang je moet beregenen om het aantal mm aan te vullen. Als eerste is dan belangrijk om te kijken naar de capaciteit van de beregeningsinstallatie. Dat geldt zowel voor een eenvoudige tuinsproeier als een slimme installatie met beregeningscomputer. Dit kun je eenvoudig bepalen door regenmeters te plaatsen op het gazon. Zet er een paar neer, doe de beregening aan en kijk hoeveel mm per uur je geeft. Op deze manier kun je heel simpel bepalen hoe lang je moet beregenen om het aantal mm aan te vullen.

Sla je deze stap in het proces over, dan het zijn dat je onbedoeld te veel of te vaak beregent. Dat kan nadelig uitpakken voor de grasmat. Te weinig water geven heeft eerder zichtbare gevolgen, zoals droge plekken in het gazon, stoppen van de grasgroei, etc. Het is makkelijker om hier alert op te zijn en meteen te handelen als je de gevolgen van te weinig water herkent.

Te veel en te vaak beregenen: de nadelen

Maar wat gebeurt er precies met het gazon en de grasplant als je consequent te veel of te vaak water geeft.

1. Bij regelmatig te veel water geven zorg je voor zuurstofloze omstandigheden die gevolgen hebben voor de conditie van de grasmat.
2. Straatgras houdt van natte voetjes, dus te veel water zorgt voor meer straatgras in de mat.
3. Sommige onkruiden voelen zich ook thuis onder deze natte omstandigheden.
4. Frequent te veel beregen heeft tot gevolg dat er voedingsmineralen uitspoelen en niet meer beschikbaar zijn voor de grasplant.
5. Te vaak/te veel beregenen zorgt ervoor dat je toplaag dichtslaat. De uitwisseling tussen bodem en lucht verslechtert.
6. Te veel beregenen is een verspilling van water.

Samenvattend: kijk naar de zon en kijk naar de grond en bedenk hoeveel water het gras toekomt.